Column: Chaos is lastig, crisis een ramp

The perfect storm. Dat is wel de meest voorkomende omschrijving van de huidige situatie op de energiemarkt. En een storm is het! Een cocktail van weersomstandigheden, pandemie, opportunisme en gebrek aan daadkracht, zorgt ervoor dat prijzen van aardgas en elektriciteit hoogtes bereiken die buiten elk scenario vallen. Chaos is het gevolg. Voor nu geldt dat we de crisis moeten vermijden en de lessen moeten leren om dit in de toekomst te voorkomen.

Strategie in plaats van opportunisme

Er zijn nog steeds veel mensen die geloven dat een chaos als dit, de energie- en grondstoffentransitie zal versnellen. Niets is minder waar! Immers het overschakelen van heel duur gas naar hele dure elektriciteit is een onzinnige investering als vervolgens met verlies geproduceerd wordt. Dure elektriciteit zorgt voor nog duurdere groene waterstof, de businesscase van nieuwe duurzame fabrieken is niet meer rond te rekenen en ga zo maar door. Transitie is gebaat bij voorspelbaarheid. Dat is lastig en klinkt bijna tegenstrijdig maar zekerheid geeft een impuls aan investeringen. Opportunisme is killing, strategie is de sleutel.

Niet uitsluiten maar verbinden

Wind en zon zijn wispelturig. Belangrijk onderdeel van de strategie is de beschikbaarheid van een brede mix van duurzame energie. Een grotere diversiteit aan energiebronnen, goede afspraken en uitwisseling met de omliggende landen en een schakelbaar vermogen voor de windstille en bewolkte tijden. Ook de energieproductie uit biomassa en afvalstromen moeten beoordeeld worden op hun bijdrage aan een betrouwbaar en duurzaam systeem. Zeker daar waar de combinatie met het opslaan van CO2 de mogelijkheid biedt om netto CO2 op te nemen. Die veelheid aan oplossingen hebben we trouwens niet alleen nodig om onafhankelijk te zijn van het weer maar ook voor onze onafhankelijkheid in de wereld. Daarover mogen we niet naïef zijn. Een goede mix samen met voldoende voorraden van aardgas verkleinen de gevoeligheid voor geopolitieke strubbelingen.

Transitie moet gebouwd

Strategie is ook nodig om heel efficiënt om te gaan met het schaarse middel arbeid. Of we het willen of niet, ook de beschikbaarheid van voldoende gekwalificeerde medewerkers bepaalt het tempo van de transitie. Naast het investeren in onderzoek, onderwijs en arbeidsmarkt is het ook zaak om tijdens de grote verbouwing rekening te houden met dit knelpunt en ontwikkelingen te toetsen op haalbaarheid.

Voorkom crisis, grijp in

Economische crisis is het grootste risico voor de energie- en grondstoffentransitie. Bedrijven gaan niet investeren in krimpende markten en kunnen niet investeren als er geen geld verdiend wordt. En dat is voor de burger niet anders; de hypotheek verhogen voor een investering in warmtepompen, vloerverwarming en dakisolatie zit er ook niet in zonder betaald werk.

Voor de korte termijn is in deze chaos dus overheidsingrijpen nodig. Het verlagen of afschaffen van accijnzen kan nu gerealiseerd worden en is ook nodig. Achteraf compenseren helpt veel bedrijven niet.

En dan nog dit.

Een hardnekkig misverstand rond de energietransitie is de tegenstelling tussen burgers en bedrijven. Een misverstand dat vooral gevoed wordt door politiek opportunisme. Die tegenstelling is er natuurlijk helemaal niet. Burgers richten bedrijven op, burgers werken bij bedrijven, bedenken bedrijven en investeren in bedrijven, direct of met het pensioenfonds.

Heel veel burgers werken in de industrie in de Eemsdelta, de grootste werkgever in de regio. Elke burger in Nederland en ver daarbuiten gebruikt dagelijks spullen die hun oorsprong hebben bij de bedrijven in de haven van Delfzijl of de Eemshaven. De stroom uit het stopcontact, de tandpasta voor het poetsen, de banden onder de elektrische auto, de cloud om de vakantiefoto’s op te slaan tot en met de medicijnen in het nachtkastje. En ja dat moet nog duurzamer. En dat lukt het best als we een realistische strategie volgen met meerdere oplossingsrichtingen en voor nu concrete steun door de accijnzen minimaal te verlagen om niet van de chaos in de crisis te belanden.